της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr
Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διαπιστώθηκε πως τα κράνα είναι σημαντικής διατροφικής αξίας, καθώς είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά ενώ η συνολική αντιοξειδωτική τους ικανότητα είναι υψηλότερη από κάθε άλλο φρούτο με το οποίο συγκρίθηκαν.
Έρευνες απέδειξαν ότι τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή, ανθοκυάνες και φαινολικά παράγωγα. Σε άλλες εργαστηριακές έρευνες βρέθηκε μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe) αλλά και βιταμίνη C (103 mg/100 g), καθώς και υψηλή περιεκτικότητα σε ασκορβικό οξύ (4873 mg/100 g, περισσότερο από φράουλες, πορτοκάλια και ακτινίδια), καροτίνη και τανίνες. Οι ουσίες αυτές έχουν αντιοξειδωτικές και στυπτικές ιδιότητες. Αποτελούν τονωτικό του ανθρώπινου οργανισμού και ρυθμίζουν το πεπτικό σύστημα. Τα κράνα περιέχουν την υψηλότερη ποσότητα σε ανθοκυάνες σε σύγκριση με τα σμέουρα, τα βατόμουρα και τα φραγκοστάφυλα.
Oι Αρχαίοι Έλληνες τη χρησιμοποιούσαν για παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, της δυσπεψίας, και της καρδιάς διότι μπορούσε πολλές φορές να θεραπεύει αυτές τις παθήσεις. Ακόμη δίνει ενέργεια στον οργανισμό μετά από σκληρές εργασίες που τον καταπονούν. Τα κράνα επίσης περιέχουν βιταμίνες Α και C και πολλά αντιοξειδωτικά και μεταλλικά στοιχεία όπως ο σίδηρος. Επομένως δε φαίνεται περίεργο που η Κινεζική ιατρική χρησιμοποιούσε τα κράνα για αιώνες.
Τα κράνα βελτιώνουν την όραση και τη μνήμη. Τα αντιοξειδωτικά θωρακίζουν τον οργανισμό και επιβραδύνουν τη γήρανση γιατί απομακρύνουν από τα κύτταρα, τις ελεύθερες ρίζες. Τα φλαβονοειδή έχουν αντιθρομβωτική δράση και μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου πολλών χρόνιων ασθενειών, όπως ο καρκίνος, το εγκεφαλικό και η στεφανιαία νόσος.
Τα Κράνα:
- αποτελούν πλούσια πηγή βιταμίνης C, πηγή βιταμίνης E
- περιέχουν ισχυρά φυσικά αντιοξειδωτικά
- περιέχουν μηδενικά λιπαρά και χοληστερόλη
Τα κράνα είχαν την υψηλότερη τιμή αντιοξειδωτικής δραστηριότητας. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος αυτών των τιμών παρατίθενται αντίστοιχες τιμές και από άλλα είδη και ποικιλίες νωπών καρπών:
Κράνα Ντούλια1 (μεγαλόκαρπα) 54,8
Κράνα Ντούλια2 (μικρόκαρπα) 100,8
Κράνα Ηλέκτρα 99,6
Κράνα από περιοχή Νάουσας 76,1
Βερίκοκα 3,5
Φράουλες 48,0
Ροδάκινα 7,00 – 17,02
Αχλάδια 20,0 – 29,60
Κεράσια 15,5 – 41,04
Μήλα 7,0 – 32,0
Μούρα μαύρα Κ. Στυλιανίδης 61,6
Βύσσινα 32,5 – 35,3
Η Κρανιά ή κρανειά ή μαυροβεργιά είναι φυλλοβόλο δέντρο (και θάμνος). Ανήκει στα αγγειόσπερμα, στην οικογένειας των Κρανειοειδών. Χαρακτηρίζεται από πυκνό φύλλωμα. Τα άνθη της είναι κίτρινα με τέσσερα πέταλα και οι καρποί της σφαιρικοί με έντονο κόκκινο χρώμα και ξινή γεύση – ονομάζονται κράνα. Η περίοδος ανθοφορίας της είναι νωρίς την άνοιξη ενώ η περίοδος καρποφορίας της είναι τους φθινοπωρινούς μήνες, Οκτώβριο και Νοέμβριο. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή με μικρή διαφορά στο χρώμα της εσωτερικής από την εξωτερική όψη. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο φυτό στην Ευρώπη.
Η κρανιά είναι πασίγνωστη από την αρχαιότητα, από την εποχή του Ομήρου με το όνομα “Κράνεια”. Στα πολύ παλιότερα χρόνια τα κράνα πρέπει να είχαν κα μαγικές ιδιότητες, αν πιστέψουμε τον Όμηρο που βεβαιώνει ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του, για τροφή, «καρπόν κρανείας και άκυλον βάλανον», κράνα και πουρναρίσια βαλανίδια. Μάλιστα, σύμφωνα με το Θεόφραστο, το ξύλο της κρανιάς ήταν σκληρό και το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν μπαστούνια, κυνηγητικές λόγχες, πολεμικά ακόντια, και τόξα. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν τον Δούρειο Ίππο με ξυλεία κρανιάς από το ιερό δάσος του Απόλλωνα. H κρανιά αποτελεί ένα πολύτιμο και ενδιαφέρον είδος, καθώς από την αρχαιότητα ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού, ενώ επειδή δεν έχει πολλούς εχθρούς και ασθένειες, μπορεί να καλλιεργηθεί ως βιολογική καλλιέργεια.
Η κρανιά ανθίζει νωρίς τον χειμώνα (Ιανουάριο-Φεβρουάριο) και η άνθηση διαρκεί περίπου 45-50 ημέρες, ενώ το ξύλο της είναι πολύ σκληρό και έχει μεγάλη αντοχή στη θραύση. Από τα αρχαία χρόνια, λόγω αυτών των ιδιοτήτων του, χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία βελών και δοράτων. Οι καρποί της είναι στυφοί στην αρχή και με την πλήρη ωρίμανση γίνονται εδώδιμοι. Έχουν πολλά αντιοξειδωτικά (φλαβονοειδή και ανθοκυάνες) με αποτέλεσμα να αποτελούν ένα πολύ σημαντικό φαρμακευτικό φυτό. Επίσης, η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C και βιταμίνη Α είναι υψηλή. Περιέχουν ακόμη τανίνες, πηκτίνες και πολλά μεταλλικά στοιχεία όπως είναι ο σίδηρος.
Τα κύρια χημικά συστατικά των κράνων είναι οι ανθοκυάνες που αποτελούν φυτικές υδατοδιαλυτές χρωστικές που ανήκουν στα φλαβονοειδή. Δίνουν στους καρπούς και στα άνθη έντονα χρώματα (πορτοκαλί, κόκκινο, μοβ, μπλε, κ.λπ.).
Οι καρποί που περιέχουν ανθοκυάνες θεωρούνται προστατευτικοί τόσο για την καρδιά όσο και ενάντια στον διαβήτη. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις ημέρες μας τα κράνα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της διάρροιας και των εντερικών παθήσεων λόγω των τανινών που περιέχουν. Επίσης, ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες χρησιμοποιούνται ως αντιπυρετικά. Σε χώρες της Ασίας, τα κράνα χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του διαβήτη.
Στο μεταξύ, πολύτιμο είναι και το ξύλο της κρανιάς, το οποίο και χρησιμοποιείται στην κατασκευή διαφόρων μικροκατασκευών και εργαλείων (μπαστούνια, γκλίτσες, βέργες, πίπες κ.λπ.). Από τον φλοιό προέρχεται κόκκινη βαφή, με την οποία παλαιότερα βάφονταν δέρματα, ενώ με τους καρπούς έβαφαν αβγά. Επίσης παράγεται ένα παραδοσιακό λικέρ.
Tο κράνο (Cornus) συγχέεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων με τα ξενόφερτα κράνμπερι (Vaccinium macrocarpon), το οποίο συγγενεύει με το μύρτιλλο. Άλλωστε οι καρποί του κράνμπερι έχουν σκούρο βυσσινί χρώμα ενώ αντίθετα το κράνο έχει κόκκινους γυαλιστερούς καρπούς και είναι πολύ πιο πλούσιο σε διατροφικά στοιχεία.
Η σύγχυση αυτή δυστυχώς έχει φέρει σε δυσμενή θέση τους παραγωγούς κράνου και προϊόντων αυτού καθώς πολλές φορές κυρίως σε καταστήματα delicatessen, κάβες και σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ πωλούνται κράνμπερι ως κράνα, τα οποία εισάγονται κυρίως από χώρες του εξωτερικού με ότι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους τους καλλιεργητές.
Το θέμα όπως είναι φυσικό αδυνατίζει τη θέση των καλλιεργητών οι οποίοι παλεύουν για να δώσουν στο κράνο την υπεραξία ενός σούπερ τροφίμου (ενός τροφίμου που συγκεντρώνει δηλαδή πολλά θρεπτικά, όπως η σπιρουλίνα, το ιπποφαές κλπ.).
Η σύγχυση ωστόσο υπάρχει, όχι μόνο μεταξύ των καταναλωτών, αφού με μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο, ειδικά σε ιστοτόπους με θέματα διατροφής, μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι κράνα και κράνμπερις συγχέονται σε τέτοιο βαθμό σαν να πρόκειται για το ίδιο φρούτο!
