Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023 θα απονεμηθεί, όπως ανακοίνωσε από τη Στοκχόλμη η Σουηδική Ακαδημία, στον συγγραφέα Γιον Φόσε. Τα βιβλία κυκλοφορούν στη χώρα μας από τις εκδόσεις Gutenberg, Άγρα, Νεφέλη και Ανατολικός.
Επιμέλεια: Book Press
Έναν χρόνο μετά τη βράβευση της Γαλλίδας πεζογράφου Ανί Ερνώ, η Σουηδική Ακαδημία αποφάσισε να βραβεύσει τον Γιον Φόσε «για το θάρρος και την κλινική οξύνοια με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης».
O γενικός γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας σημείωσε χαρακτηριστικά για τον Νορβηγό συγγραφέα Γιον Φόσε ότι ξεχωρίζει «για τα καινοτόμα θεατρικά και πεζογραφικά του έργα που δίνουν φωνή στα ανείπωτα».
Ποιος είναι
Ο Jon Fosse (Γιον Φόσε) γεννήθηκε το 1959 στο Haugesund της Νορβηγίας και από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ζει στο Bergen. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία και δίδαξε στην Ακαδημία Δημιουργικής Γραφής στο Hordaland. Το 1983 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα Κόκκινο, μαύρο το οποίο ακολούθησαν πληθώρα άλλων μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων.
Το 1994 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο Και δε θα χωρίσουμε ποτέ, που ανέβηκε στην Εθνική Σκηνή του Bergen. Ακολούθησαν τα: Κάποιος θα έρθει, Το παιδί, Το όνομα, για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Ιψεν, Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της, Όνειρο φθινοπώρου, Μια μέρα καλοκαιριού, Παραλλαγές θανάτου, Χειμώνας, Τόσο όμορφα, Κορίτσι στον καναπέ και πολλά άλλα.
Τον Αύγουστο του 2000 του απονεμήθηκε το Θεατρικό Βραβείο του Βορρά και τον Δεκέμβριο του 2003 χρίστηκε Ιππότης της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής.
Το μινιμαλιστικό και υπερ-νατουραλιστικό ύφος του Φόσε ανανέωσε ριζοσπαστικά το τοπίο της Νορβηγικής δραματουργίας.
Στις 5 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία ότι του απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2023.
Η πιο πρόσφατη κυκλοφορία βιβλίου του Γιον Φόσε ήταν πριν από μερικούς μήνες με το μυθιστόρημα Το άλλο όνομα – Επταλογία I-II (μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Gutenberg). Στην κριτική του ο Διονύσης Μαρίνος είχε γράψει:
«Απουσία γενικής πλοκής (δεν περιμένεις έναν αφηγηματικό καμβά που θα ξεδιπλωθεί σε μια σειρά πράξεων). Ήρωες των οποίων το περίγραμμα είναι θολό, αλλά όχι ατελές. Γλώσσα που μοιάζει ερμητική, αλλά στην ουσία της κουβαλάει την ελλειπτικότητα της ποίησης. Ένα μυστικιστικό περιβάλλον που, ενώ δείχνει τραγικό και περίκλειστο, στο βάθος του ενέχει μια παράξενη φωτεινότητα. Τέλος, αδιαφορία του συγγραφέα να τοποθετήσει τα έργα του σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, ενώ ο τόπος άλλοτε δηλώνεται (Νορβηγία, αν μη τι άλλο) κι άλλοτε υπονοείται.
»Ο ίδιος ο Φόσε έχει πει κάποια στιγμή πως: “Εγώ γράφω για το τίποτα. Όταν κάποιος γράφει για το τίποτα, υπάρχουν μόνο δύο θέματα: η αγάπη και ο θάνατος”. Ισχύει μέχρι κεραίας. Αυτές είναι οι δύο βασικές θεματικές του. Τα δύο άκρα της ζωής: ο έρωτας ως αναστολέας της φθοράς και ο θάνατος ως καταλύτης όλων των πραγμάτων. Τα πάντα στον Φόσε είναι ένας ρυθμός που φέρει μια υπόγεια μουσικότητα. Διόλου τυχαίο ότι ο Νορβηγός συγγραφέας από πολύ μικρός αγάπησε τη μουσική και ήταν αυτή που αποτέλεσε τη βάση της γραφής του».
