Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Οι γυναίκες σήμερα: Η πατριαρχία, η επιβολή, ο καταναγκασμός και η ανισότητα είναι εκδοχές μιας σκληρής πραγματικότητας που βιώνουν οι γυναίκες και που πλέον, με σταθερό λόγο και αντίδραση, αρχίζουν να αποτινάζουν από πάνω τους. Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία -διά των γυναικών συγγραφέων, κυρίως- έχει σταθεί σ’ αυτά τα θέματα με ποικίλους τρόπους.
Από τα βιβλία που επιλέξαμε να παρουσιάσουμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου) υπάρχουν αυτά που με τρόπο μαχητικό και διεκδικητικό προβάλλουν τη φεμινιστική υπόθεση, αλλά κι εκείνα που το κάνουν με πιο έμμεσο τρόπο .Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι ευκρινές ως προς τις προθέσεις του: μας μιλάει για τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, στην εργασία ή σε μια σχέση.
Οι αδερφές του Κάιν, Σίσσυ Δουτσίου
Γλώσσα τραχιά, σκληρές σκηνές, αλλά και πλέρια ανάγκη για εκδίκηση. Στις ιστορίες της Δουτσίου που περιλαμβάνονται στη συλλογή διηγημάτων Οι αδερφές του Κάιν (εκδ. Καστανιώτη) γυναίκες, νεαρά κορίτσια ή τρανς διεκδικούν την έξοδό τους από τα σιδερένια στενά της πατριαρχίας και της επιβολής. Έχουν υποστεί βαναυσότητες, έχουν δεχθεί τα επίχειρα των κυρίαρχων ανδρικών δομών, αλλά αντιδρούν.
Το σεξ είναι μέρος αυτής της διεκδίκησης και της δίχως ηθικούς φραγμούς επιθυμίας. Από τα βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και, όντως, μιλούν για τη θέση της γυναίκας σήμερα με τρόπο μαχητικό.
Να θυμηθώ να μη φάω, Στεύη Τσούτση
Το φαγητό ως μέρος μιας τραυματικής ψυχολογικής διεργασίας. Στο βιβλίο της Στεύης Τσούτση Να θυμηθώ να μη φάω (εκδ. Νίκας) το βαρύ υπαρξιακό δράμα μιας κοπέλας εκδηλώνεται διά του σώματός της και το πώς αυτό μετασχηματίζεται μέσω της πρόσληψης ή μη τροφής.
Η Σμαραγδή, η κεντρική ηρωίδα, με εμφανή τα περιττά κιλά στο σώμα της, προσπαθεί να κρατήσει κρυμμένη την πληγή που κουβαλάει από την πατρική απόρριψη. Τη στιγμή που ο πατέρας ζητάει την τελειότητα, το κορίτσι αυτοτιμωρείται με «όργανο» το σώμα του. Ένα βιβλίο που θίγει το θέμα του body shaming με τρόπο ανεπιτήδευτο και μας βάζει στη διδικασία να προβληματιστούμε και να πάρουμε θέση. Είναι σχεδόν επιτακτικό να το κάνουμε διαβάζοντας.
Σήκω από πάνω μου, Λίνα Βαρότση
Πρωτοεμφανιζόμενη η Λίνα Βαρότση, με το μυθιστόρημά της Σήκω από πάνω μου (εκδ. Μεταίχμιο) μάς εισάγει στην ιστορία της Νίνας που είναι «σπαρμένη» από ισχυρές παρουσίες ανδρών.
Ο πατέρας, τα αδέλφια, οι σχέσεις, όλοι τους, με τον τρόπο τους, προκαλούν στο σώμα της δεινούς ακρωτηριασμούς. Από κορίτσι γεμάτο ενέργεια και πάθος καταλήγει να είναι γίνεται ένας ψυχικός ερειπιώνας. Το σαδομαζοχιστικό ειδύλλιο με τον Λούσιαν είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά σημεία του βιβλίου που δείχνουν πως η θέση ισχύος ενός άντρα μπορεί να μετατρέψει μια γυναίκα σε άθυρμα στα χέρια του. Η πορεία προς την ενηλικίωση δεν γίνεται, εκ των πραγμάτων, να μην περιέχει τα δήγματα των ψυχικών και σωματικών τραυμάτων που η ηρωίδα κουβαλάει μέσα της ως δεύτερη -αξεδιάλεκτη- φύση.
Η Ήρα δεν ήταν ζηλιάρα, Αστερόπη Λαζαρίδου
Ένα υβριδικό βιβλίο της Αστερόπης Λαζαρίδου Η Ήρα δεν ήταν ζηλιάρα (εκδ. Καστανιώτη) περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά στοιχεία, αφηγηματικά μέρη, καθώς και μυθιστορίες που άλλοτε με σκωπτικό τρόπο κι άλλοτε με βαθύ συναίσθημα προσπαθούν (… και τα καταφέρνουν) να σπάσουν τον δήθεν άθραυστο τοίχο των βεβαιοτήτων που έχουμε για τη γυναικεία συμπεριφορά.
Η βασική κατηγορία της ζηλιάρας γυναίκας δίνει τον τόνο στο βιβλίο, αλλά δεν είναι το μόνο θέμα που θίγεται από την Αστερόπη Λαζαρίδου. Υπάρχουν τόσες πολλές κατηγορίες κατά των γυναικών (αποτέλεσμα μιας στενοκέφαλης ανδρικής αντίληψης) που μέσα από το βιβλίο χάνουν τη δυναμική τους αποδεικνύοντας πως είναι κατασκευές που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ένα άκρως ειλικρινές και ευθύβολο βιβλίο που καταφέρνει να σε κερδίσει αμέσως με τον δονούμενο τρόπο που έχει γραφτεί.
Υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες, Ελισάβετ Παπαδοπούλου
Οικογενειακά τραύματα, ψυχικές εκχυμώσεις, πληγωτικό παρελθόν που σκιάζει σαν φάντασμα. Το μυθιστόρημα της Ελισάβετ Παπαδόπουλου Υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες (εκδ. Καστανιώτη), δύο νέα λυκειόπαιδα συνδέονται με στενή φιλία και κουβαλούν διαφορετικού είδους βιώματα.
Το βλέμμα μας πέφτει περισσότερο στην Άννα και στις λοιπές γυναικείες παρουσίες του βιβλίου (Αθηνά, Νεφέλη και Λίλα) που κουβαλούν με τη σειρά τους τραυματικές εμπειρίες από το παρελθόν τους. Το οικογενειακό περιβάλλον έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην τρεμάμενη ψυχοσύνθεση των νέων αυτής της παρέας. Η Παπαδοπούλου δεν διστάζει να θίξει αυτές τις κακότητες που αναπτύσσονται ωσάν ιός εντός της οικογενειακής εστίας αναγκάζοντας από πολύ νωρίς τους έφηβους να ζήσουν (όσο μπορεί να ζήσει κανείς έτσι) με τις ενοχές τους.
Παλμίτα, Αντιγόνη Ζόγκα
Ερωτόπληκτο και άκρως αυθόρμητο είναι το μυθιστόρημα της Αντιγόνης Ζόγκα Παλμίτα (εκδ. Ψυχογιός). Μπορεί εκ πρώτης όψεως να μην φαίνεται το «γυναικείο ζήτημα» στην πρωτοκαθεδρία της θεματικής του, ωστόσο γίνεται ο έρωτας και το πάθος να μην κομμάτι της γυναικείας διεκδίκησης;
Από την Αργεντινή του 1974, λίγο πριν από το πραξικόπημα, στην Αθήνα της εποχής του κορωνοϊού, η ιστορία αναπτύσσεται σε δύο μέρη που μοιάζουν να είναι διακριτά, αλλά ενώνονται υπόγεια μεταξύ τους. Το ερωτικό ντελίριο ανάμεσα στους δύο ερωτευμένους είναι εμφανές και σίγουρα η γυναικεία πλευρά του αισθήματος έχει σημαντική θέση στο μυθιστόρημα. Και στις δύο ιστορίες που συγκροτούν το βιβλίο, οι άντρες είναι βίαιοι, όπως συμβαίνει να κάνουν και οι γυναίκες ενίοτε με τα παιδιά τους. Διότι ο έρωτας με τα χρόνια παύει να είναι μαγευτικός και ξεγυμνώνει όλο το εσωτερικό τέναγος που κουβαλάει κάθε άνθρωπος.
Κλουαζονέ, Λίνα Βαλετοπούλου
Κεντρική ηρωίδα στο βιβλίο της πρωτοεμφανιζόμενης Λίνας Βαλετοπούλου Κλουαζονέ (εκδ. Βακχικόν) είναι η Χάρις που βρίσκεται στο χειρουργείο και μέσω της νάρκωσης μεταφέρεται νοερά σε ένα αποτεφρωτήριο. Εκεί θα συναντήσει παλιούς της έρωτες, ενώ θα τις έρθουν κοπαδιαστά και μνήμες από την εποχή που ζούσε με τους γονείς της κάτω από το ίδιο σπίτι στο Βόλο και το οποίο ήταν κατάφορτο από διακοσμητικά βάζα, τύπου κλουαζονέ.
Η Βαλετοπούλου περιγράφει με ενάργεια τη δεκαετία του ‘80, αλλά και την ψυχοσύνθεση της ηρωίδα της. Η Χάρις περνάει με επιτυχία στο Πανεπιστήμιο και την ημέρα που ξεκινά με την οικογένειά της για την Αθήνα, με φορτωμένες τις αποσκευές της στο Ρενό 14 του μπαμπά, ένα σοβαρό συμβάν στη διαδρομή διακόπτει απρόσμενα το ταξίδι. Μετά την ολοκλήρωση της χειρουργικής επέμβασης θα επισκεφθεί το αποτεφρωτήριο, όπου διαπιστώνει με έκπληξη ότι τα πρόσωπα που συνάντησε την πρώτη φορά δεν υπήρξαν ποτέ εκεί.
＊Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Το νέο του μυθιστόρημα «Σαν Νορμάλ» θα κυκλοφορήσει στις 12 Μαρτίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
