Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Στις 23 Απριλίου γιορτάζουν τα βιβλία. Με ένα βιβλίο, όντως, πετάς, για να θυμηθούμε και το παλαιό και άκρως επιτυχημένο σλόγκαν του πάλαι ποτέ κραταιού Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) που όταν έκλεισε άφησε πίσω του δυσαναπλήρωτο κενό.
Με προσμονή για τον επόμενο φορέα που θα αφορά το βιβλίο, όπως έχει προαναγγείλει η υπουργός Πολιτισμού, ελπίζουμε πως η φιλαναγνωσία, που στη χώρα μας δεν στηρίζεται μεθοδικά από κάποιον δημόσιο φορέα αυτή τη στιγμή, θα γίνει στο εξής σημαντική προτεραιότητα για την Πολιτεία.
Βιβλία που θα μας συνοδεύσουν στο μεγάλο ταξίδι της ανάγνωσης.
Με αφορμή, λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου και Πνευματικών Δικαιωμάτων (όπως είναι ο πλήρης ορισμός της ημέρας) που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 23 Απριλίου, επιλέγουμε 12 βιβλία που μιλούν για τα… βιβλία. Αλλά και για τους συγγραφείς και τη μέθη της ανάγνωσης. Βιβλία που θα μας συνοδεύσουν στο ταξίδι της ανάγνωσης.
Τα περιθώρια και η υπαγόρευση, (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Πατάκη), Έλενα Φερράντε
Υπήρξε για χρόνια ένα εκδοτικό φαινόμενο εντός και εκτός Ιταλίας, αλλά και ένα άλυτο αίνιγμα για το ποιος βρίσκεται πίσω από το όνομα «Έλενα Φερράντε». Τώρα, με το βιβλίο Τα περιθώρια και η υπαγόρευση (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Πατάκη), η Έλενα Φεράντε δεν μας δίνει μια ακόμη μυθιστορηματική όψη της Νάπολης, αλλά ένα δοκίμιο για την περιπέτεια της γραφής.
Θυμάται τους συγγραφείς που τη σημάδεψαν από μικρή, αλλά και τι σημαίνει να αμφιβάλλεις γι’ αυτό που γράφεις δίχως να βρίσκεις εύκολες απαντήσεις. Ένα βιβλίο που μας βάζει στην κουζίνα του συγγραφέα από την κύρια είσοδο.
Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή, (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη), Τζορτζ Σόντερς
Ο Τζορτζ Σόντερς ομνύει στις κεφαλές της ρωσικής λογοτεχνίας στο βιβλίο του Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη). Μας μιλάει για τις αφηγηματικές τεχνικές, αλλά και τη δύναμη του λόγου που έχουν τα διηγήματα των Τολστόι, Τσέχοφ, Γκόγκολ, και Τουργκένιεφ.
Μας μιλάει, άραγε, μόνο γι’ αυτό; Είναι ένα μάθημα, από εκείνα που κάνει συνήθως στους φοιτητές του, στο τμήμα Δημιουργικής Γραφής, το οποίο και αποφάσισε να το μεταφέρει στο χαρτί; Όχι βέβαια. Με πάθος και αγάπη για τη λογοτεχνία, ο Σόντερς μάς λέει πως η λογοτεχνία είναι ικανή να σου αλλάξει τη ζωή και να σε επηρεάσει καταλυτικά. Τι καλύτερο;
Περισσότερα για το βιβλίο το Σόντερς, σε πρόσφατο άρθρο μου.
Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία, (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο), Τέρι Ίγκλεντον
Τι κάνει ένα λογοτεχνικό έργο να είναι καλό ή κακό; Εχει ο αναγνώστης το ελεύθερο να το αναγνώσει κατά το δοκούν; Μπορεί, άραγε, ένα παιδικό τραγούδι να κουβαλάει στο βάθος του εχθρότητα και επιθετικότητα;
Ο σπουδαίος κριτικός λογοτεχνίας Τέρι Ίγκλετον με το βιβλίο του Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο) ψάχνει κάτω από τα προφανή που έχουν να κάνουν με τη διαδικασία της ανάγνωσης.
Μέσω των σημαντικών λογοτεχνικών ρευμάτων, αλλά και συγκεκρικένων εμβληματικών συγγραφέων μάς παραδίδει ένα κείμενο στοχαστικό, οξυδερκές, αλλά και διασκεδαστικό. Όπως πρέπει να είναι και η ανάγνωση των βιβλίων μας.
Περισσότερα, από τον Φώτη Καραμπεσίνη, στο εκτενές άρθρο του.
Τα μυστικά της συγγραφής, (μτφρ. Σόλων Παπαγεωργίου, εκδ. Key Books), Ανθολογία
Τι μπορούν να μας πουν 66 συγγραφείς για το πώς αντιμετωπίζουν τον κόσμο, τους ανθρώπους, τη συγγραφή; Κυρίως αυτή, για να είμαστε ακριβείς; Το συγκεκριμένο βιβλίο, ανθολογία εν προκειμένω, Τα μυστικά της συγγραφής (επιλογή-μτφρ. Σόλων Παπαγεωργίου, εκδ. Key Books) είναι ακριβώς αυτό που υπόσχεται.
Ξέρουμε τους εν λόγω συγγραφείς, τους έχουμε διαβάσει πολλάκις, αλλά εδώ εμφανίζονται να μιλούν άλλοτε σε κάποιο συνέδριο ή σε μια ομιλία. Άλλοτε σε κάποια συνέντευξη ή σε κάποιο δοκίμιο που αναφέρεται στη συγγραφή. Το αποτέλεσμα είναι άκρως αποκαλυπτικό για τις σκέψεις τους.
Περισσότερα θα βρείτε σε πρόσφατο άρθρο μου.
Το παρασκήνιο της μνήμης, (εκδ. Καστανιώτη), Αναστάσης Βιστωνίτης
Οι τόποι, η μνήμη, οι ιδέες, το έργο: το βιβλίο του Αναστάση Βιστωνίτη Το παρασκήνιο της μνήμης (εκδ. Καστανιώτη) είναι ένας φόρος τιμής σε κάποιους από τους εμβληματικούς συγγραφείς του 20ου αιώνα.
Με έναν τρόπο που μοιάζει με ταξίδι (εσωτερικό και μη) ο συγγραφέας μάς μεταφέρει στο παρασκήνιο, αλλά και το προσκήνιο της ζωής των κορυφαίων συγγραφέων της δυστοπίας: Χάξλεϋ, Όργουελ, Καίσλερ, Ζαμυάτιν και Μπράντμπερυ· καταγράφει τις επισκέψεις του στους τόπους όπου έζησαν κι έγραψαν μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Λέων Τολστόι, ο Έντγκαρ Άλαν Πόου, ο Φραντς Κάφκα, ο Βικτόρ Σερζ και κάμποσοι άλλοι.
Η τέχνη του μυθιστορήματος, (μτφρ. Γιάννης Η. Χάρης, εκδ. Εστία), Μίλαν Κούντερα
Αν υπάρχει ένας Ευρωπαίος συγγραφέας που είναι ταυτισμένος με την τέχνη του μυθιστορήματος στην πιο προωθημένη και σπουδαία μορφή του, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από τον Μίλαν Κούντερα.
Σε τούτο το βραχύ, πλην καίριο, δοκιμιακό βιβλίο του Η τέχνη του μυθιστορήματος (μτφρ. Γιάννης Η. Χάρης, εκδ. Εστία) περιλαμβάνονται επτά κείμενα που γράφτηκαν, δημοσιεύτηκαν ή εκφωνήθηκαν ανάμεσα στο 1979 και το 1985. Παρότι γεννήθηκαν σε διαφορετικές περιστάσεις, η αρχική τους σύλληψη έγινε με την προοπτική να ενωθούν αργότερα σ’ ένα βιβλίο. Αυτό και έγινε το 1986. Για όσους θέλους να μυηθούν στο μυθιστόρημα, ο Κούντερα έχει κάτι να τους πει. Τώρα, στη νέα μετάφραση του Γιάννη Η. Χάρη.
Ας ξαναχτίσουμε τους ανεμόμυλους, (εκδ. Έρμα), Φιλήμονας Πατσάκης
Από τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες έως τον Σαίξπηρ, κι από τον Γκαίτε και τον Ρεμπώ, έως τον Μπλωντλέρ και τον Φίοντορ Ντοστογιέφσκι, ο Φιλήμονας Πατσάκης με το βιβλίο του Ας ξαναχτίσουμε τους ανεμόμυλους (εκδ. Έρμα) στοχάζεται πάνω στη σπουδαιότητα της λογοτεχνίας στον σημερινό κόσμο που όλα τα μετράει.
Κι όμως, ακόμη και σήμερα, η λογοτεχνία έχει θέση, μάς λέει ο συγγραφέας, καθώς δεν έχασε ποτέ τη δύναμη και την ικανότητά της να ψάχνει μέσα στον άνθρωπο και να βρίσκει τις αστείρευτες δυνάμεις του Είναι του. Άρα, να φτιάχνει ουτοπίες μέσα σε έναν λογοκρατούμενο κόσμο. Να γιατί τη χρειαζόμαστε τη λογοτεχνία και την τέχνη γενικότερα.
Πώς δουλεύει η λογοτεχνία, (μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης, εκδ. Αντίποδες), Τζέιμς Γουντ
Ό,τι και να γράψεις γι’ αυτό το βιβλίο θα είναι λίγο. Ούτε λίγο ούτε πολύ ο Γουντ σε βάζει μέσα στην καρδιά της λογοτεχνίας με το βιβλίο του Πώς δουλεύει η λογοτεχνία (μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης, εκδ. Αντίποδες) και στο τέλος σε κάνει να την αγαπήσεις (εάν δεν το έχεις κάνει ως τώρα).
Ο Γουντ μάς λέει πως η λογοτεχνία μάς κάνει να παρατηρούμε καλύτερα τη ζωή· στην πορεία ασκούμαστε στην ίδια τη ζωή· πράγμα που με τη σειρά του μας κάνει να διαβάζουμε καλύτερα τη λεπτομέρεια στη λογοτεχνία· που με τη σειρά του μας κάνει καλύτερους αναγνώστες της ζωής, και ούτω καθεξής. Αν εξακολουθούμε να πιστεύουμε πως η ζωή απέχει από τη λογοτεχνία, ας το ξανασκεφτούμε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο.
Αναγνώσεις, αναγνώστες και αναγνώστριες, (εκδ. Gutenberg), Νίκος Παναγιωτόπουλος
To συγκεκριμένο βιβλίο είναι καρπός μια σημαντικής έρευνας η οποία πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του ΟΣΔΕΛ.
Αυτό που κάνει είναι να επαναδιατυπώνει τα βασικά παραδοσιακά ερωτήματα για την ανάγνωση, τα οποία συνδέονται οργανικά με την κατανόηση των κοινωνικών συνθηκών που γεννούν τη φιλαναγνωσία.
Παράλληλα αναλύει τους σύνθετους δεσμούς μεταξύ ανάγνωσης, κουλτούρας, κοινωνικών σχέσεων και εξουσίας στη σημερινή ελληνική κοινωνία. Η έρευνα οδηγήθηκε στην επεξεργασία και στη διατύπωση των βασικών, επιστημονικά θεμελιωμένων αρχών οι οποίες είναι σκόπιμο να διέπουν κάθε σχέδιο ισχυρής ενδυνάμωσης, πλατιάς διάχυσης και καθολικής νομιμοποίησης της πρακτικής της ανάγνωσης.
Μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας, (εκδ. Πατάκη), Κώστας Καβανόζης
Υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα; Να ένα ερώτημα που θέτουν οι πάντες και οι απαντήσεις δεν είναι πάντα τόσο προφανείς.
Ο καλός συγγραφέας Κωστής Καβανόζης με το βιβλίο του Μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας (εκδ. Πατάκη) εκκινεί από το μυθιστόρημα τεκμηρίων (docufiction).
Η παρούσα μελέτη πραγματεύεται το πώς η αληθινή ζωή επιδρά στη μυθοπλασία και το αντίθετο· πώς η πραγματικότητα άλλοτε συγκαλύπτει κι άλλοτε αναδεικνύει τη λογοτεχνική της διάσταση, πώς το μη λογοτεχνικό υλικό αποκτά μυθοπλαστική υπόσταση, πώς τελικά η σύζευξη της λογοτεχνίας με την εξωλογοτεχνική πραγματικότητα είναι κάτι που, αναπόφευκτα, μας αφορά όλους. Κακά τα ψέματα, ζητήματα πεπρωμένου, αλλά και προσωπικών εμπειριών πάντα θα περνούν μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου, καθώς θα το διαβάζουμε. Είναι πολύ ανθρώπινο.
Διαβάστε ένα απόσπασμα απο το βιβλίο εδώ.
Πάπυρος – Η περιπέτεια του βιβλίου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, (μτφρ. Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, εκδ. Μεταίχμιο), Ιρένε Βαγέχο,
Από τον Αλέξανδρο στο ανάκτορο της Κλεοπάτρας κι από εκεί στις πυρές όπου κάηκαν απαγορευμένοι κώδικες και στα γκουλάγκ, στη Βιβλιοθήκη του Σαράγεβο και στον υπόγειο λαβύρινθο της Οξφόρδης το έτος 2000.
Ολος ο κόσμος (κλασικός και σύγχρονος) ενώνεται σε ένα κοινό στοιχείο: τη γραφή και τα βιβλία. Τούτο το βιβλίο, αν μη τι άλλο, αγαπάει τα βιβλία και ειδικά τους απλούς ανθρώπους που στάθηκαν βράχοι για να μην χαθούν από τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Στην ουσία, μέσα από το βιβλίο της Βαγέχο Πάπυρος (μτφρ. Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, εκδ. Μεταίχμιο) περνάει όλη η ανθρώπινη εμπειρία που περιέχει οργανικά τον γραπτό πολιτισμό.
Για περισσότερα, ανατρέξτε και στο κείμενο και στο σχετικό podcast του Κώστα Κατσουλάρη.
Φλέγοντα ερωτήματα, (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ψυχογιός), Μάργκαρετ Άτγουντ
Μεταξύ 2004 και 2021 η σπουδαία Μάργκαρετ Άτγουντ ξεκίνησε έναν μακρύ διάλογο με τον εαυτό της, αλλά και τους αναγνώστες της. Απαντούσε σε συγκεκριμένα ερωτήματα, τα οποία κάλυπταν μια ευρεία γκάμα θεμάτων (από τα ζόμπι έως την κλιματική κρίση).
Εμείς θα σταθούμε, φυσικά, σε εκείνες τις απαντήσεις που έχουν να κάνουν με την επιδραστικότητα της λογοτεχνίας στον σύγχρονο κόσμο, αλλά και σε εκείνα που λέει για τα βιβλία και τους συγγραφείς που την καθόρισαν.
Βλέπουμε την αθέατη πλευρά της συγγραφέα που με το δικό της απαράμμιλο στιλ, μάς κάνει κοινωνούς των σκέψεων και των προβληματισμών της.
＊Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
