Ο Κόνορ και η Λάουρα τα έκαναν όλα υποτίθεται «όπως πρέπει»: Εχουν πτυχίο, έχουν «καλή δουλειά» πλήρους απασχόλησης, κι ωστόσο στα 25 και 30 τους χρόνια δεν αντέχουν οικονομικά να νοικιάσουν ένα σπίτι. Ο Φρανσίσκο, 28 χρονών, αποκλείει να νοικιάσει σπίτι στη Λισαβόνα που «αναπτύσσεται ραγδαία». Η 25χρονη Γελένα, μετά την είσοδο της Κροατίας στη ζώνη Σένγκεν και στη ζώνη του ευρώ τον περασμένο Γενάρη, «αποφάσισε» να παραμείνει στο ίδιο σπίτι με την μητέρα και την γιαγιά της, καθώς οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 14% σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Είναι οι νέοι των κρατών της ΕΕ, μίας από τις πλουσιότερες «γωνιές» του πλανήτη. Είναι η γενιά των εργαζομένων που βιώνουν στο πετσί τους την «ελευθερία» της αγοράς, την «ελευθερία» διακίνησης εμπορευμάτων και κεφαλαίων, την «ελευθερία» να μεταναστεύουν σε άλλη χώρα για να εργαστούν, τη «σύγκλιση» των καπιταλιστικών οικονομιών. Είναι οι νέοι εργαζόμενοι, εγκλωβισμένοι στα πατρικά τους σπίτια, όπως σχεδόν 1 στους 3 εργαζόμενους 25 – 34 ετών στην ΕΕ. Σύμφωνα με ανάλυση των δεδομένων της Eurostat, που κοινοποιήθηκαν αποκλειστικά στον «Guardian», οι νέοι εργαζόμενοι που αναγκάζονται να ζουν με τους γονείς τους έχουν αυξηθεί από 24% το 2017 σε 27% το 2022.
Πόσο ελεύθεροι αισθάνονται οι νέοι εργαζόμενοι της ΕΕ στην «ελεύθερη οικονομία»; «Εχω πτυχίο και καλή δουλειά – αλλά νιώθω ότι το σύστημα με απέρριψε. Εχω κάνει ό,τι “έπρεπε” και δεν μπορώ να έχω καν την ανεξαρτησία μου. Ολοι οι συνομήλικοι φίλοι μου έχουν αυτό το συναίσθημα – το συζητάμε πολύ», λέει στον «Guardian» η Λάουρα από τη Βαρκελώνη, που ζει «προσωρινά» εδώ και μισό χρόνο με τον πατέρα της. Ψάχνει σπίτια με ενοίκιο έως 1.000 ευρώ, ενώ κυκλοφορούν αγγελίες όπως «διαμέρισμα 990 ευρώ τον μήνα χωρίς παράθυρα, για όσους θέλουν ένα μέρος να κοιμηθούν και να εξοικονομήσουν χρήματα».
Αυτή είναι η κατάσταση στην Ισπανία, όπου πέρυσι η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση Σάντσεθ εισήγαγε την πολυδιαφημισμένη στη χώρα μας νομοθεσία για την «ενίσχυση της κοινωνικής στέγασης και τον έλεγχο των ενοικίων»… Μεταξύ 2017-2022 στην Ισπανία το ποσοστό των νέων εργαζομένων που ζουν στο πατρικό τους αυξήθηκε από 35% σε 42%, παρά τα μέτρα της κυβέρνησης για «αύξηση του κατώτατου μισθού», ωστόσο κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Αντί τα πράγματα να πηγαίνουν «μπροστά» πηγαίνουν «πίσω». Οπως στην Ιρλανδία, όπου τα ενοίκια έχουν διπλασιαστεί από το 2013 και έχουν αυξηθεί οι εργαζόμενοι νέοι που ζουν με τους γονείς τους, από 27% σε 40%. Ο 25χρονος Κόνορ, που δουλεύει σε τεχνολογική εταιρεία, είδε τα μεγαλύτερα αδέλφια του να φεύγουν από το σπίτι στα 20 τους, ενώ σήμερα η ζωή στο Δουβλίνο έχει χειροτερεύσει δραματικά και το μέσο ενοίκιο ξεπερνά τα 2.000 ευρώ. «Ολοι οι φίλοι μου από το πανεπιστήμιο μένουν με τους γονείς ή συγγενείς τους. Δεν μας λείπουν τα όνειρα, είναι απλά τόσο ακριβά…».
Η Πορτογαλία ακούγεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα για τη σοσιαλδημοκρατική της κυβέρνηση, που λίγο – πολύ έχει συμβάλει στο να συντελεστεί ένα «οικονομικό θαύμα» μετά την καπιταλιστική κρίση του 2008 και για την εκτόξευση της τουριστικής της ανάπτυξης. Την ίδια στιγμή που η πορτογαλική καπιταλιστική οικονομία «ανθεί», οι νέοι εργαζόμενοι της χώρας που ζουν με τους γονείς τους αυξήθηκαν από 41% σε 52% (2017 – 2022). Στην Πορτογαλία, λέει ο Φρανσίσκο, όχι μόνο «δεν είναι ασυνήθιστο να είσαι 30 χρονών και να ζεις με τους γονείς σου», αλλά «στην πραγματικότητα είναι ο μόνος τρόπος» για τον μέσο εργαζόμενο «να οραματιστεί ότι κάποια στιγμή θα ανεξαρτητοποιηθεί. Να μένει στο πατρικό για μερικά χρόνια για να εξοικονομήσει χρήματα»…
Σε ολόκληρη την Ευρωζώνη οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 47% μεταξύ 2010 και 2022, σύμφωνα με την έκθεση της Eurostat. Και μπορεί σε άλλα, πιο αναπτυγμένα κράτη της ΕΕ οι μισθοί να είναι «άλλοι» σε σύγκριση με την Ελλάδα – όπως συνηθίζεται να λέγεται – πάντως σίγουρα δεν έχουν αυξηθεί κατά 47% την τελευταία δεκαετία. Αντίθετα, η έκθεση της Eurofound διαπιστώνει πως ενώ υπήρξαν «θετικές τάσεις» στην εργασία, αυτό δεν αποτυπώνεται στη βελτίωση της ζωής και των προοπτικών για τους νέους. Για παράδειγμα η απασχόληση των νέων έχει ανακάμψει στα υψηλότερα επίπεδα από το 2007, ωστόσο οι εργασιακές σχέσεις είναι «επισφαλείς». Το κόστος ζωής έχει πολλαπλασιαστεί – ένας ακόμη τρόπος οι μονοπωλιακοί όμιλοι να κλέβουν από τον εργαζόμενο τον πλούτο που παράγει.
Η λεγόμενη «κρίση στέγασης», το αυξημένο κόστος ζωής, η επιδείνωση των όρων εργασίας, η αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργαζομένων οδηγούν σε επιδείνωση και της ψυχικής υγείας, όπως αναφέρει η έκθεση του Eurofound, του οργανισμού της ΕΕ …«για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας». Οι νέοι θέλουν να είναι ανεξάρτητοι, να φροντίζουν τον εαυτό τους, το να έχουν τον δικό τους χώρο είναι πολύ σημαντικό για να ωριμάσουν. Οι νέοι εργαζόμενοι, ιδιαίτερα όσοι είναι 25 ετών και άνω, διαπιστώθηκε ότι αισθάνονται «περισσότερο κοινωνικά αποκλεισμένοι» αν ζουν με τους γονείς τους και έχουν «λιγότερη ψυχική ευημερία, που συνδέεται με αισθήματα έλλειψης αυτονομίας και ελευθερίας»…
Ε. Μ.
