Βιώσιμος Τουρισμός και Κοινωνική Ευημερία: Ο ρόλος των Ενεργειακών Κοινοτήτων στις Βόρειες Σποράδες | του Δημήτρη Συμεωνίδη

Αυτό είναι κάτι που υποστηρίζεται από τη χλωρίδα και πανίδα των νησιών η οποία είναι ανάμεσα στις πλουσιότερες των ελληνικών νησιών, αλλά και λόγω του αναγνωρισμένου ως Natura 2000 θαλάσσιου οικοσυστήματος ανάμεσα στη Σκόπελο και την Αλόννησο, που προσελκύουν τουρίστες που ψάχνουν περιβαλλοντικά «πλούσιους» και βιώσιμους προορισμούς. Οι επισκέπτες αυτοί, ωστόσο, σύμφωνα και με την έρευνα ενός από τους μεγαλύτερους διαδικτυακούς ιστότοπους για κρατήσεις καταλυμάτων, εκτός από εξορμήσεις σε ανέγγιχτα τοπία, εκτιμούν τη βιωσιμότητα του προορισμού τους. Σε αυτό το θέμα, οι Βόρειες Σποράδες μπορούν να πραγματοποιήσουν μεγάλες αλλαγές που θα ενισχύσουν ακόμα περισσότερο τη θέση τους ως βιώσιμα νησιά υψηλής περιβαλλοντικής αξίας και ο τρόπος αυτός είναι μέσω των Ενεργειακών Κοινοτήτων.

Ενεργειακές Κοινότητες:
Καταλύτες στην ενδυνάμωση του Βιώσιμου Τουρισμού
και της Κοινωνικής Ευημερίας στις Βόρειες Σποράδες

Τι είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες;

Οι Ενεργειακές Κοινότητες έχουν μορφή κοινή με αυτή των συνεταιρισμών, όπου ο κάθε πολίτης, επιχείρηση ή δημόσιος φορέας μπορεί να ικανοποιεί τις ενεργειακές του ανάγκες με εγκατεστημένες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) στο χώρο του, αλλά και να παρέχει την περίσσεια ενέργειας στην κοινότητα αντί αντιτίμου ή και δωρεάν.

Πλεονεκτήματα

Τα πλεονεκτήματα για τις Βόρειες Σποράδες είναι πολλά και συνοψίζονται ως εξής:

• Ενεργειακή αυτονομία από πράσινα μέσα, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για νησιά που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
• Μείωση ή και εξάλειψη του κόστους ενέργειας.
• Ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και, με αυτό τον τρόπο, προστασία του περιβάλλοντος.
• Ενίσχυση του brand του βιώσιμου τουρισμού, που θα αυξήσει τον τουρισμό και θα τον κατανείμει καθ’όλη τη διάρκεια του χρόνου.
• Κοινωνική αξία, καθώς εγκατάσταση ΑΠΕ σε δημόσια κτήρια μπορεί να συνδεθεί με την παροχή δωρεάν/πολύ φθηνής ενέργειας σε ευάλωτα νοικοκυριά.

Λειτουργικά Μοντέλα για τις Βόρειες Σποράδες

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναπτυχθεί μια Ενεργειακή Κοινότητα, ανάλογα με τις κατά τόπους ανάγκες.

Στην περίπτωση των Βορείων Σποράδων ενδείκνυνται οι ακόλουθες δομές:

1. Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών (Φ/Β) σε οροφές: Σε αυτό μπορούν να συμμετέχουν ιδιώτες για ιδιοκατανάλωση και πώληση της περίσσειας ενέργειας ή και δημόσιοι φορείς για τους ίδιους λόγους ή και για την παροχή δωρεάν ρεύματος σε ευάλωτα νοικοκυριά.
2. Waste-to-energy: Απορρίμματα, από πλαστικό μέχρι άλλα οργανικά, μπορούν μέσω βιολογικών διαδικασιων να παράξουν βιοενέργεια που να στηρίξει το νησί και να μειώσει τα απορρίμματα στις ακτές και στο νησί εν γένει.
3. Επιλογές για αποθήκευση ενέργειας: Οι περισσότερες ΑΠΕ χαρακτηρίζονται από τη διακοπτόμενη παραγωγή ενέργειας και τη συμφόρηση του δικτύου όταν υπάρχει περίσσεια παραγωγής. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα, η πιο αποτελεσματική λύση είναι η αποθήκευση. Αυτή μπορεί να γίνει με τη μορφή μπαταριών, οι οποίες αυτη τη στιγμή είναι αρκετά κοστοβόρες, ενώ η εναλλακτική είναι η αποθήκευση με τη μορφή υδρογόνου μετά από διαδικασία ηλεκτρόλυσης. Με την ενσωμάτωση του τελευταίου μπορούμε να εισάγουμε την οικονομία υδρογόνου στο νησί, η οποία μπορεί να δώσει πράσινη ενέργεια σε ξενοδοχειακές μονάδες, θέρμανση και ψύξη. Προτιμάται, ακόμη, και σαν μέσο ενέργειας σε μεγάλα οχήματα, όπως τα λεωφορεία, αλλά και off-road οχήματα και πλοία, μικρά και μεγάλα, αντί μπαταριών, συνεπώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτενώς και να αλλάξει το περιβαλλοντικό τοπίο τόσο στη Σκόπελο όσο και στην Αλόννησο. Στην περίπτωση ενσωμάτωσης της οικονομίας υδρογόνου σε μια κοινότητα έχουμε την δημιουργία «Κοιλάδας Υδρογόνου».

Προκλήσεις

Η εισαγωγή των Ενεργειακών Κοινοτήτων στη ζωή των ελληνικών (και ιδιαίτερα νησιωτικών) κοινοτήτων ακόμα αντιμετωπίζει εμπόδια, όπως:

1. Θεσμικό Πλαίσιο: Το αρχικό θεσμικό πλαίσιο που θεσπίστηκε το 2018, παρότι άνοιξε το δρόμο για τις Ενεργειακές Κοινότητες στην Ελλάδα, δημιουργούσε αρκετές δυσκολίες για πρωτοβουλίες πολιτών με σκοπό την αυτοκατανάλωση και κοινοτική χρήση, κάτι που δεν ίσχυε για τις κοινότητες που σκοπό είχαν την εμπορία. Με τον ν.5037/2023 έγιναν αρκετές αλλαγές που επιτρέπουν, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία 2 διαφορετικών Ενεργειακών Κοινοτήτων, των Κοινοτήτων Ανανεώσιμης Ενέργειας (ΚΑΕ) και των Ενεργειακών Κοινοτήτων Πολιτών (ΕΚΠ) (βλ. Πίνακα 1), ωστόσο η βελτίωση του πλαισίου με σκοπό την ενεργή συμμετοχή πολιτών και δημοσίων φορέων είναι σημαντική.
2. Εκπαίδευση: Η έννοια των Ενεργειακών Κοινοτήτων και Κοιλάδων Υδρογόνου δεν είναι καθόλου γνώριμη στην πλειοψηφία τόσο των πολιτών όσο και των δημοσίων φορέων. Είναι εξαιρετικής σημασίας να γίνει εκπαίδευση σε αμφότερους, ώστε να μπορούν τόσο να δημιουργήσουν όσο (πιο σημαντικό) να λειτουργήσουν αποτελεσματικά αυτές τις κοινότητες.
3. Χρηματοδοτικά εργαλεία: Η χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ έχει εξελιχθεί την τελευταία δεκαετία, χρειάζονται όμως εργαλεία που να διευκολύνουν την πρόσβαση όλων των φορέων σε ιδιωτικό και δημόσιο κεφάλαιο για την ίδρυση Ενεργειακών Κοινοτήτων, με τρόπου να διασφαλίζει την οικονομική βιωσιμότητα των κοινοτήτων.

Εν κατακλείδι, η νέα εποχή της ενεργειακής δημοκρατίας δίνει την ευκαιρία σε νησιά με προφίλ βιώσιμου τουρισμού να παγιώσουν τη θέση τους στο χώρο και να δουν πολλά περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Σκόπελος και Αλόννησος έχουν μεγάλη ευκαιρία, υπερνικώντας τις προκλήσεις, να εδραιωθούν με ένα προφίλ βιώσιμου τουρισμού που θα ξεχωρίζει σε πανελλαδικό επίπεδο, προστατεύοντας παράλληλα τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά τους.