Γράφει η Ελευθερία Ράπτου
Έμμηνος ρύση, περίοδος, αδιαθεσία, τα «ρούχα», τα «υδραυλικά», «οι μέρες οι κακές», οι «δύσκολες μέρες»… Φράσεις που χαρακτηρίζουν το σπουδαίο βιολογικό γεγονός στη ζωή των κοριτσιών. Η περίοδος (ας χρησιμοποιήσουμε την πιο κοινή ονομασία) είναι μια βιολογική διεργασία για την οποία όλα τα κορίτσια χρειάζεται να είναι προετοιμασμένα. Είναι όμως;
Υπάρχουν γονείς και κηδεμόνες που έχουν νεφελώδη άποψη και μη συστηματική προσέγγιση για το θέμα, ενώ το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία παραμένει ουσιαστικά ανενεργό, με δυσάρεστες συνεπαγωγές για την εφηβική κοινότητα.
Διαρκείς έρευνες δείχνουν ότι η άγνοια εξακολουθεί να στοιχειώνει τη γνώση για το σώμα γενικώς και το γυναικείο σώμα ειδικώς. Η περίοδος ακόμα κυκλώνεται από δοξασίες που εκκινούν από παραθρησκευτικές αναλύσεις, μπολιάζονται με αρκετές δόσεις μεταμοντέρνου πλέον νεοπουριτανισμού, με παραπληροφόρηση και προκαταλήψεις. Έτσι για πολλά κορίτσια, όταν έρχεται η ώρα της εμμήνου ρύσης, η πρώτη εμπειρία είναι δυσερμήνευτη, δυσάρεστη, μια έκπληξη για την οποία δεν έχουν προετοιμαστεί. Τα παιδιά που εισέρχονται στον κύκλο της εφηβικής ωρίμανσης συχνά δεν διαθέτουν την απαραίτητη μέριμνα για τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους. Υπάρχουν γονείς και κηδεμόνες που έχουν νεφελώδη άποψη και μη συστηματική προσέγγιση για το θέμα, ενώ το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία παραμένει ουσιαστικά ανενεργό, με δυσάρεστες συνεπαγωγές για την εφηβική κοινότητα.
Σε αυτό το πλαίσιο οι νέες εκδόσεις που κυκλοφορούν και εστιάζουν στο θέμα της περιόδου, με μοντέρνα, ατελώνιστη, επιστημονική ματιά και φιλική διάθεση προσφέρουν πολλά περισσότερα από μια αναγνωστική εμπειρία.
Τα Όλα για την περίοδο (εκδ. Πατάκη) και Η Λιν και το μυστικό του κύκλου (εκδ. Oposito) είναι δύο βιβλία, δύο υφολογικές επιλογές, ένα κεφαλαιώδες ζήτημα. Η ανάγνωσή τους βοηθά στην ασφαλή πλοήγηση σε ένα από τα σπουδαιότερα βιολογικά, πολιτισμικά, κοινωνικά επίδικα για τη γυναίκα. Η επιλογή εξαρτάται από τους υποψήφιους αναγνώστες. Αλλά η συνδυαστική τους ανάγνωση κυκλώνει το θέμα ολιστικά και συστήνεται ανεπιφύλακτα.
Όλα για την περίοδο: Σύγχρονη ματιά, μοντέρνα γραφή, χωρίς ταμπού
Το βιβλίο Όλα για την περίοδο που υπογράφουν η Γαλλίδα Άννα Ρουά, μαία στο επάγγελμα και συγγραφέας, αρθρογράφος και παραγωγός πόντκαστ, και η επίσης Γαλλίδα, Μαντμουαζέλ Καρολίν, εικονογράφος και κομίστρια, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Όλγας Καρυώτη.
Το βιβλίο υιοθετεί τις αρετές των κόμικς, ως προς την έξυπνη, ελαφρώς χιουμοριστική εικονογράφηση της Μαντεμουαζέλ Καρολίν, ενώ η γραφή ακολουθεί την τεχνική των σύντομων φράσεων, με τη δομή των απαντήσεων σε ερωτήσεις. Η χρήση διαφόρων στυλ στις γραμματοσειρές, θέτει την πληροφορία σε ελκυστικά πλαίσια. Οποιοσδήποτε μπορεί να ανατρέξει στον πρωτότυπο οδηγό πληροφοριών χωρίς απαραιτήτως να έχει διαβάσει γραμμικά το βιβλίο. Η άτακτη ανάγνωση εξάλλου είναι και χαρακτηριστικό των εφήβων καθώς η πρόσβαση στην ηλεκτρονική πληροφορία ενισχύει νέου τύπου αναγνωστικές πειθαρχίες.
(…) κάλλιστα μπορεί να χρησιμεύσει ως εγχειρίδιο στο μάθημα της σεξουαλικής αγωγής, όταν η Πολιτεία αποφασίσει να διδαχθεί πραγματικά και αποτελεσματικά στις τάξεις.
Η Άννα Ρουά αφιερώνει το βιβλίο όχι μόνο στα κορίτσια και τις γυναίκες, αλλά σε όλο τον κόσμο, καθώς η περίοδος είναι τόσο βαθιά συνυφασμένη με τη ζωή. Η Μαντμουαζέλ Καρολίν αναλαμβάνει τη συγγραφή μέσα από τις εικόνες που λειτουργούν ως συγκείμενο και σχολιάζουν την αρχική πληροφορία.
Η ταξινόμηση των πληροφοριών χωρίζεται σε πέντε ενότητες, αρχής γενομένης από την περίοδο και τα βασικά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζουμε. Ερωτήσεις όπως τι είναι περίοδος, ανατομικές απορίες, μέχρι και το τι σηματοδοτεί η περίοδος ως προς το γυναικείο φύλο, αλλά και τις περιπτώσεις άλλου σεξουαλικού προσδιορισμού, απαντώνται με ελεύθερο πνεύμα και προσοχή. Ακολουθεί η ενότητα με την ρουτίνα της περιόδου. Πόσο διαρκεί, πόσο αίμα αποβάλλεται, τι κάνουμε όταν πονάμε, πότε και αν γίνεται να σταματήσει. Στην τρίτη ενότητα η εστίαση αφορά στην περίοδο και την καθημερινή ζωή. Θέματα όπως η άθληση, η προσωπική υγιεινή, οι αισθηματικές σχέσεις βρίσκουν χρηστικές απαντήσεις. Ακολουθεί η ενότητα που έχει ως κέντρο την περίοδο και τα προϊόντα αντιμετώπισής της. Οι πληροφορίες είναι πολλές και συμβαδίζουν με τις εξελίξεις και τις επιλογές που προσφέρει η σύγχρονη καταναλωτική συνθήκη και οι οικονομικές δυνατότητες.
Σε μια εποχή που παραδόξως πολλά κορίτσια και γυναίκες αδυνατούν να προμηθευτούθν τα απαραίτητα προϊόντα περιόδου λόγω της ανέχειας ή της αδυναμίας πρόσβασης σε αυτά, η συγκεκριμένη ενότητα αφενός πληροφορεί για τα υπέρ και τα κατά κάθε μεθόδου αντιμετώπισης της περιόδου, αφετέρου μας θέτει σε εγρήγορση για την ανάγκη θέσπισης σαφούς νομικού πλαισίου, τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που να εξασφαλίζει σε όλο το θηλυκό πληθυσμό τα αυτονόητα και απαραίτητα, και θα λειτουργήσει ως παράδειγμα και για άλλες χώρες.
Στην τελευταία ενότητα με τον τίτλο «η περίοδος και άλλες απορίες», εξετάζονται ζητήματα όπως η ιατρική βοήθεια όταν κάτι δεν πάει καλά, όταν η περίοδος δεν εξελίσσεται ομαλά, απουσιάζει, όταν υπάρχουν σημάδια πιθανής μόλυνσης και εμφάνισης τοξικού σοκ κ.λπ.
Το Όλα για την περίοδο, δικαιώνει απολύτως τον τίτλο. Δεν κουράζει με ιατρικές λεπτομέρειες, δεν εντάσσεται σε κάποια ηθική άποψη, προσεγγίζει με φρέσκια ματιά το θέμα της περιόδου, ενώ κάτω από τις γραμμές υποφώσκει η αγάπη των συγγραφέων για τα σύγχρονα κορίτσια και τις νέες γυναίκες. Διαβάζεται αβίαστα από όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, ενώ κάλλιστα μπορεί να χρησιμεύσει ως εγχειρίδιο στο μάθημα της σεξουαλικής αγωγής, όταν η Πολιτεία αποφασίσει να διδαχθεί πραγματικά και αποτελεσματικά στις τάξεις.
Η Λιν και το μυστικό του κύκλου: Λογοτεχνικό πλαίσιο και επιστημονική ακρίβεια
Μια άλλη προσέγγιση στο θέμα της εμμήνου ρύσης προτείνει το βιβλίο Η Λιν και το μυστικό του κύκλου. Ένα βιβλίο γεμάτο γνώση για την πρώτη περίοδο, της Νίνα Χάνεφελντ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις oposito, σε μετάφραση Δήμητρας Κουτουμάνου και επιμέλεια μετάφρασης Σοφίας Αθανασάκη.
Η γλώσσα είναι πλούσια, το θέμα προσεγγίζεται με λεπτότητα και συνδιαλέγεται έξυπνα με το πλήθος των επιστημονικών πληροφοριών που παρατίθενται.
Η επιστημονική ματιά στο θέμα της περιόδου είναι αδιαλείπτως παρούσα. Ωστόσο αυτό που αλλάζει είναι το στυλ της γραφής και το αντίστοιχο πλαίσιο εντός του οποίου εξετάζονται όλες οι πτυχές της περιόδου (ανατομικές, φυσιολογικές, κοινωνικές, χρηστικές).
Η Χάνεφελντ γράφει με ύφος δραματοποιημένο. Σαν θεατρικό σενάριο. Κεντρικό πρόσωπο είναι η μικρή έφηβη Λιν και βοηθός της η νεράιδα Μεταλίνα. Η Μεταλίνα καθοδηγεί τη Λιν στις αλλαγές του σώματος και της ζωής της που προκύπτουν από την εμφάνιση της περιόδου. Κάθε κεφάλαιο είναι και μια ιστορία, ένα κείμενο που μπορεί να αποτελέσει συγχρόνως λογοτεχνικό ανάγνωσμα αλλά και πρώτη ύλη θεατροποίησης. Η γλώσσα είναι πλούσια, το θέμα προσεγγίζεται με λεπτότητα και συνδιαλέγεται έξυπνα με το πλήθος των επιστημονικών πληροφοριών που παρατίθενται. Έτσι οι νεαρές αναγνώστριες μπορούν να απολαύσουν μια ιστορία διάβασης στην εφηβεία και από εκεί στην ενηλικίωση, η οποία αναπτύσσεται σχεδόν σαν σύγχρονο παραμύθι, ενώ συγχρόνως αποκομίζουν πολλές και έγκυρες γνώσεις σχετικά με το θέμα της περιόδου.
Η εικονογράφηση της Melanie Kühnlein απλοποιεί τις ανατομικές πληροφορίες τόσο ώστε να είναι εύληπτες και βοηθητικές, χωρίς όμως να κάνει εκπτώσεις στη γνώση. Επίσης, τα ταμπλό με τις επιμέρους πληροφορίες, τις καθημερινές ρουτίνες κ.λπ. δημιουργούν την απαραίτητη τομή στην ακολουθία του λόγου, βοηθώντας τόσο στην συγκεφαλαίωση των δεδομένων, όσο και σε μια πιο γρήγορη ανάγνωση, σε περίπτωση που οι συνθήκες δεν ευνοούν την συστηματική διάδραση αναγνώστη-βιβλίου.
Η Λιν και το μυστικό του κύκλου αποπνέει τρυφερότητα και είναι ιδανικό βιβλίο για τα κορίτσια που θα ήθελαν να μάθουν για την τόσο σημαντική λειτουργία της περιόδου μέσα από ένα συνδυασμό επιστημονικής γραφής και σύγχρονου ρομαντισμού.
* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός και κριτικός θεάτρου.
