Το διήμερο 4 και 5 Μαρτίου 2023 οργανώθηκε από την Α’ Γυμνασίου, υπό την Αιγίδα του Δήμου Σκοπέλου, Εσπερίδα με θέμα «Η καλλιέργεια της ελιάς στη Σκόπελο. Σημασία, προβλήματα, προοπτικές». Σκοπός της εκδήλωσης ήταν πρωτίστως η ενθάρρυνση των μαθητών να πάρουν πρωτοβουλίες μέσω των οποίων θα αναπτυχθεί η κοινωνικοποίηση τους προσεγγίζοντας ζητήματα που έχουν μεγάλη σημασία για το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζουν. Ως ένα τέτοιο θέμα επιλέχθηκε μία δραστηριότητα του νησιού, η ελαιοκαλλιέργεια, που ενώ έχει μεγάλη κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική σημασία, για διάφορους λόγους υποβαθμίσθηκε σοβαρά, με αποτέλεσμα το νησί να στερείται τα σημαντικά οφέλη που μπορεί έχει από αυτή.
Η εκδήλωση περιλάμβανε δύο ευδιάκριτες δραστηριότητες, δηλαδή εσπερίδες με συζήτηση με παρουσιάσεις σε αίθουσες και επίδειξη στον αγρό. Στις 4/3 πραγματοποιήθηκε εσπερίδα στη Γλώσσα, την οποία παρακολούθησε μεγάλος αριθμός μαθητών και κατοίκων του χωριού, ενώ στις 5/3 η εσπερίδα με το ίδιο περιεχόμενο επαναλήφθηκε στη χώρα της Σκοπέλου. Στις 4/3 επίσης έγινε επίδειξη καλλιεργητικών πρακτικών, όπως κλάδεμα, διαχείριση φυτικών υπολειμμάτων σε ελαιώνα του Δήμου Σκοπέλου. Τα σχετικά θέματα παρουσίασαν και ανέπτυξαν τρεις επιστήμονες γεωπόνοι, ο κ. Χρήστος Βασιλούδης επί πολλά χρόνια Γεωπόνος Εφαρμογών της περιοχής και πρώην Δήμαρχος της Σκοπέλου, ο Δρ. Εδαφολογίας Χρίστος Τσαντήλας, Ερευνητής και πρώην Διευθυντής Ινστιτούτων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και ο συνταξιούχος Γεωπόνος κ. Ιωάννης Χαροντάκης, επί πολλά χρόνια Γεωπόνος Ποιοτικού Ελέγχου της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης Μαγνησίας με πολύ μεγάλη εμπειρία στην καλλιέργεια της ελιάς.
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΙΣ ΕΣΠΕΡΙΔΑΣ
Μέσω των παρουσιάσεων των ομιλητών αναδείχθηκαν τα ακόλουθα θέματα που αφορούν την καλλιέργεια της ελιάς στη Σκόπελο. Η καλλιέργεια αυτή τη στιγμή έχει εικόνα πλήρους εγκατάλειψης. Η συντριπτική πλειοψηφία των ελαιοκτημάτων είναι πλήρως εγκαταλελειμμένα, δεν παράγουν σχεδόν καθόλου και ακόμα και στις χρονιές που υπάρχει κάποια παραγωγή, αυτή είναι ακατάλληλη λόγω της καθολικής προσβολής από ασθένειες και εχθρούς της καλλιέργειας, όπως το γνωστό έντομο δάκος. Όπως ανέλυσαν οι έμπειροι γεωπόνοι οι βασικότερες αιτίες που οδήγησαν την ελιά στην κατάσταση αυτή ήταν η απουσία οποιασδήποτε διαχείρισης της καλλιέργειας. Βασικές καλλιεργητικές φροντίδες, όπως κλάδεμα, λίπανση, φυτοπροστασία (καταπολέμηση του δάκου), διαχείριση φυτικών υπολειμμάτων ή δεν γίνονται καθόλου ή γίνονται με λαθεμένο τρόπο. Το κλάδεμα είναι μία από τις βασικότερες εργασίες, από τις οποίες εξαρτάται η καρποφορία των ελαιόδενδρων. Κακό κλάδεμα από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν πως πρέπει να γίνεται οδηγούν στη μείωση έως τη μηδενική παραγωγή καρπών. Από τις επιδείξεις στον αγρό και τις σχετικές συζητήσεις αναδείχθηκε ότι η εργασία αυτή δεν είναι γνωστή με αποτέλεσμα ή να μη γίνεται καθόλου ή να γίνεται με τελείως λανθασμένο τρόπο. Τελείως λανθασμένη φαίνεται ότι είναι επίσης η διαχείριση των φυτικών υπολειμμάτων και των ζιζανίων που αναπτύσσονται στον αγρό που συνήθως γίνεται με κάψιμο των φυτικών υπολειμμάτων και η καταπολέμηση με ζιζανιοκτόνα των ζιζανίων. Στις σχετικές συζητήσεις παρουσιάσθηκαν οι ορθές εργασίες που πρέπει να γίνονται ώστε να αποφεύγονται τα βασικά λάθη που γίνονται σήμερα.
Το άλλο βασικό πρόβλημα είναι η καταπολέμηση του κυριότερου εχθρού της ελιάς, το δάκου. Το θέμα αναλύθηκε διεξοδικότατα από τον Γεωπόνο κ. Ι. Χαροντάκη, ο οποίος ανέλυσε πλήρως το θέμα αποδεικνύοντας ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί έάν οι παραγωγοί ενημερωθούν για τη συμπεριφορά του εντόμου και την επέμβαση στις κατάλληλες χρονικές περιόδους.
Ένα ακόμα βασικό πρόβλημα που συζητήθηκε ήταν η λίπανση των ελαιόδενδρων. Αναδείχθηκε η πλήρης εγκατάλειψη αυτής της φροντίδας με αποτέλεσμα η θρεπτική κατάσταση των φυτών να είναι πολύ κακή και η παραγωγή πολύ μικρή ή μηδενική.
Το άλλο βασικό μέρος της εκδήλωσης καλύφθηκε από την ανάδειξη της σημασίας και οι προοπτικές της καλλιέργειας της ελιάς στις σύγχρονες συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο . Ως προς το θέμα αυτό αναδείχθηκε από τον κ. Χρ. Τσαντήλα ότι σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και στην Ευρώπη η καλλιέργεια της ελιάς βρίσκεται σε ανοδική πορεία και οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης της καλλιέργειας είναι ιδιαίτερα θετικές. Στην Ελλάδα δυστυχώς ενώ από μέχρι το 2018 η πορεία ήταν ανοδική τα τελευταία χρόνια παρουσίασε μία σημαντική πτώση κάτι που πρέπει να προβληματίσει. Στην Περιφέρεια Θεσσαλίας (ΠΘ) η καλλιέργεια της ελιάς καλύπτει ένα σημαντικό ποσοστό (περί το 6%) καθώς και στην παραγωγή καρπού και ελαιολάδου. Ο κύριος όγκος της παραγωγής είναι στο Νομό Μαγνησίας (περί το 90% της συνολικής παραγωγής της ΠΘ. Στη Σκόπελο και γενικότερα στις Σποράδες σημαντικές εκτάσεις καλύπτονται από την καλλιέργεια της ελιάς με ένα μεγάλο αριθμό ελαιοδένδρων (περί τις 193 χιλ.) που αν η διαχείρισή τους γίνονταν με τον ορθό τρόπο, θα επιτυγχάνονταν μία σημαντική παραγωγή ελαιοκάρπου και ελαιολάδου (περί τους 8 χιλ. τόνους ελαιόκαρπου και 1300 τόνοι ελαιολάδου) με υπολογίσιμο εισόδημα για τους παραγωγούς. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά που ευνοούν την καλλιέργεια της ελιάς στην Ελλάδα και την περιοχή είναι η μακροζωϊα (μπορεί να παράγει επί χιλιάδες χρόνια), η μεγάλη αντοχή στην ξηρασία (δεν χρειάζεται άρδευση στις συνθήκες της Σκοπέλου) και γενικά η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Παράλληλα αναδείχθηκε η μεγάλη θρεπτική αξία των ελιών και του ελαιόλαδου λόγω της σημαντικής κυρίως περιεκτικότητας σε αντιοξειδωτικές ουσίες που έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την υγιεινή διατροφή.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ως κύρια αιτία για την συνεχή υποβάθμιση της ελαιοκαλλιέργειας στη Σκόπελο παρουσιάσθηκε από τους συμμετέχοντες η έντονη ανάπτυξη του τουρισμού, ο οποίος με την έννοια αυτή θεωρείται αντίπαλος της ελαιοκαλλιέργειας. Το ζήτημα αυτό αναλύθηκε με επάρκεια και πειστικότητα και αποδείχθηκε ότι σε αντίθεση με τη σημερινή πραγματικότητα οι δύο δραστηριότητες, ο τουρισμός και η ελαιοκαλλιέργεια, όχι μόνο δεν πρέπει να θεωρούνται αντιμέτωποι, αλλά στενά αλληλοϋποστηριζόμενοι. Εάν στον τουρισμό της Σκοπέλου, προστεθούν τα προϊόντα της ελαιοκαλλιέργειας θα προστεθεί σημαντική επί πλέον αξία. Το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι ο τουρισμός και η καλλιέργεια της ελιάς πρέπει να δράσουν συνεργιστικά και όχι ανταγωνιστικά.
Μετά από όλες τις εποικοδομητικές συζητήσεις διατυπώθηκαν οι ακόλουθες προτάσεις: Μία συλλογικότητα (π.χ. ο Δήμος, ο αγροτικός συνεταιρισμός, ομάδα παραγωγών κ.λπ) να αποφασίσουν να ασχοληθούν με την αναβάθμιση της ελαιοκαλλιέργειας με στόχο από μια ερασιτεχνική περιθωριακή δραστηριότητα που είναι σήμερα να γίνει μια επαγγελματική δράση που θα λειτουργήσει με στόχο την δημιουργία προστιθέμενης αξίας στον τομέα του τουρισμού. Ο φορέας/είς που θα αναλάβει την προώθηση του θέματος θα πρέπει να προβεί στις ενδεδειγμένες ενέργειες για την εκπόνηση επιστημονικής μελέτης από αναγνωρισμένο φορέα, το περιεχόμενο της οποίας θα καθορισθεί από την κοινωνία της Σκοπέλου (επιστήμονες, εκπροσώπους συλλογικοτήτων).
Όλες οι εργασίες συντονίσθηκαν με μεγάλη επιτυχία από μαθητές, οι οποίοι επέδειξαν θαυμαστή ικανότητα, πειθαρχία και ενθουσιασμό καταφέρνοντας να φέρουν σε πέρας μια δύσκολη διαδικασία με μεγάλη επιτυχία. Αυτό αναγνωρίσθηκε από όλους τους συμμετέχοντας και παράλληλα με την ανάδειξη ενός σοβαρού ζητήματος για την περιοχή, θεωρείται το κεντρικό σημείο της επιτυχίας αυτής της εκδήλωσης.
Επιβλέποντες εκπαιδευτικοί οι: κα Κυριακή Θεοδώρου, κα Μαρία Καλλικάκη και κ. Χρήστος Παλαιολόγος (Συντονιστής).
