Σχολικός Εκφοβισμός (bullying): Τρόποι διαχείρισης και πρόληψης του φαινομένου

Ο όρος «σχολικός εκφοβισμός» αναφέρεται στη κατάσταση αυτή, όπου ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με στόχο την επιβολή, καταδυνάστευση και την πρόκληση ψυχικού και σωματικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Χαρακτηρίζεται από ανισορροπία δυνάμεων, καθώς ο θύτης υπερτερεί του θύματος -και το τελευταίο αδυνατεί να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τον εαυτό του-καθώς και την εσκεμμένη και συνεχόμενη στοχοποίηση του θύματος.

Οι τσακωμοί, οι καβγάδες, τα πειράγματα μεταξύ μαθητών ίσης δύναμης και επιρροής -που δεν συμβαίνουν συστηματικά- δε θεωρούνται «σχολικός εκφοβισμός».

ΕΙΔΗ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

• Σωματική (χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί)

• Ψυχολογική-Συναισθηματική ( εκβιασμοί, απειλές, κοινωνική απομόνωση)

• Λεκτική (βρισιές, προσβολές, φραστικές επιθέσεις)

• Σεξουαλική (σεξουαλική παρενόχληση)

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Αν ένα παιδί υφίσταται βία στο σχολείο υπάρχουν συνήθως ενδείξεις , κάποιες από τις οποίες είναι οι εξης:

1. Απροσδόκητη διολίσθηση της σχολικής επίδοσης

2. Αδικαιολόγητες απουσίες -ή καθυστέρηση- στο σχολείο

3. Το παρουσιαστικό του, δλδ σκισμένα ρούχα, ατημέλητα, εμφανή χτυπήματα, μώλωπες και για τα οποία δε δίνει πειστικές εξηγήσεις (ή καθόλου)

4. Απώλεια προσωπικών αντικειμένων ή/και χρημάτων

5. Άρνηση να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες του σχολείου

6. Ψυχολογική διάθεση: είναι ευέξαπτο, μελαγχολικό, έχει ξεσπάσματα οργής, κλαίει.

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

• Άγχος, ανασφάλεια, καταθλιπτικό συναίσθημα

• Αυτοκτονικός ιδεασμός

• Φοβίες

• Άρνηση να πάει σχολείο

• Σχολική αποτυχία

• Ψυχοσωματικά προβλήματα

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική εικόνα εαυτού

• Ανεπάρκεια χειρισμού δύσκολων καταστάσεων

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ.

Αν πιστεύετε ότι το παιδί σας είναι «θύμα» εκφοβισμού, μην πανικοβληθείτε, προσπαθήστε να έχετε ανοιχτό μυαλό. Ο ρόλος – κλειδί είναι να το ακούτε, να το ηρεμείτε, να του επιβεβαιώνετε ότι η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί, όταν υπάρχει δράση.

Επιπλέον κινήσεις που μπορείτε να κάνετε, αν το παιδί σας έχει πέσει «θύμα» εκφοβισμού:

• Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας μπορεί να εμπλέκεται σε περιστατικά εκφοβισμού, μείνετε ψύχραιμοι και μην αντιδράσετε, πριν να είστε σίγουροι για το τι έχει συμβεί.

• Ένα συχνό συναίσθημα των γονιών, όταν έρχονται αντιμέτωποι με θέματα όπως η βία ή ο σχολικός εκφοβισμός, είναι η αμηχανία, ο θυμός ή ο φόβος. Στις περιπτώσεις αυτές, η ψυχραιμία είναι η καλύτερη τακτική. Διερευνήστετα γεγονότα, μιλήστε με το παιδί, βεβαιωθείτε ότι έχετε επαρκή πληροφόρηση σχετικά με το τι έχει συμβεί. Η ψυχραιμία διευκολύνει τον αποτελεσματικό χειρισμό μιας αντικειμενικά δύσκολης συναισθηματικά κατάστασης.

• Εκτιμήστε με ποιον τρόπο το παιδί σας επηρεάζεται από τον εκφοβισμό και αναζητήστε θεραπευτική ή άμεση βοήθεια, εάν είναι αναγκαίο. Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, διερευνήστε το ενεδεχόμενο του σχολικού εκφοβισμου και αν είναι απαραίτητο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

• Επικοινωνήστε στο παιδί σας ότι δεν πρέπει να κατηγορεί τον εαυτό του/της για οτιδήποτε του συμβαίνει και ότι το αγαπάτε γι’ αυτό πουείναι. Εάν εσείς οι ίδιοι εγκλωβιστείτε με το γιατί το δικό σας παιδί έγινε«θύμα» εκφοβισμού (π.χ. θέματα που αφορούν τον σεξουαλικό προσανατολισμό), αναζητήστε βοήθεια για τον εαυτό σας, ώστε να είστε σε θέση να βοηθήσετε το παιδί σας.

• Καθησυχάστε το παιδί σας, επιβεβαιώνοντας του ότι οι ενήλικες του σχολείου του/της ή των εξωσχολικών δραστηριοτήτων του είναι ενήμεροι για την παρενόχληση και ότι κάνουν οτιδήποτε είναι απαραίτητο, για να την σταματήσουν.

• Συζητήστε με το παιδί σας για τα βήματα που πρέπει να κάνει, για να προστατεύει τον εαυτό του/της συναισθηματικά και σωματικά.

• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να πάρει μέρος σε εξωσχολικές δραστηριότητες που ενισχύουν τα δυνατά του/της σημεία και κάντε το να αισθάνεται ασφαλές, σημαντικό και αποδεκτό.

• Προσπαθήστε να κάνετε καθετί δυνατό ώστε να έρθει το παιδί σας σε επικοινωνία με παιδιά ή ενήλικες που έχουν θετική στάση ζωής (π.χ.κάποιο μέλος της διευρυμένης οικογένειας, δάσκαλο, προπονητή, μέλοςεθελοντικής ομάδας) με τους οποίους το παιδί σας έχει σχέση. Συγκεκριμένα, προσπαθήστε να έχει το παιδί σας άμεση επικοινωνία μευποστηρικτικούς φίλους.

• Μιλήστε με το παιδί σας και κάντε το να αισθανθεί ασφάλεια και υποστήριξη. Η επικοινωνία με το παιδί, η ύπαρξη εμπιστοσύνης, η ειλικρίνεια είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση περιστατικών βίας ή εκφοβισμού. Μιλήστε και κυρίως ακούστε το παιδί σας. Προσπαθήστε να το καταλάβετε, να το ηρεμήσετε και να το κάνετε να αισθανθεί ασφάλεια. Αποφύγετε τον καταλογισμό ευθυνών και την τιμωρία και προσπαθήστε να το βοηθήσετε να συνειδητοποιήσει τί του συμβαίνει.

• Μην κάνετε το παιδί να πιστεύει ότι αυτό που συμβαίνει είναι δικό του λάθος. Στην επικοινωνία με το παιδί σας, δώστε του να καταλάβει ότι δεν πρέπει να κατηγορεί τον εαυτό του/της για ό,τι του συμβαίνει και διαβεβαιώστε το πως το αγαπάτε γι’ αυτό που είναι. Μην το πιέζετε να φανεί σκληρό και ανθεκτικό και να μην εκδηλώσει τα συναισθήματά του.

• Διαβεβαιώστε το παιδί ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν, αν λάβετε τα κατάλληλα μέτρα. Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι αυτό που βιώνει δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση και πως τα πράγματα θα αλλάξουν. Δώστε του ελπίδα και βοηθήστε το να δράσει. Τονώστε την αυτοπεποίθησή του μέσα από αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες.

• Συνεργαστείτε με το σχολείο. Κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό μεμονωμένα – απαιτείται συνεργασία με τους δασκάλους, τη διοίκηση του σχολείου, τα μέλη της κοινότητας, άλλους γονείς και τα ίδια τα παιδιά.

• Ενημερωθείτε και αναζητήστε εξειδικευμένη βοήθειακαι υποστήριξη

Τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις στις οποίες μπορεί να προβεί η οικογένεια, όταν αντιλαμβάνεται περιστατικά βίας και εκφοβισμού. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και απαιτεί εξατομικευμένους χειρισμούς. Το πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο είναι σύνθετο και απαιτεί συνεργασία και επικοινωνία όλων των εμπλεκόμενων.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ-ΠΡΟΛΗΨΗ:

ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

Η πρόληψη της σχολικής βίας απαιτεί μια συνολική προσέγγιση που θα κινητοποιεί το σχολείο και την ευρύτερη κοινότητα, θα εμπλέκει όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και γονείς και εκπαιδευτικούς.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διασφαλίσουν το κλίμα και την πολιτική του σχολείου. Προσοχή σε δικές τους συμπεριφορές που ενισχύουν την επιθετικότητα των παιδιών. Το σχολείο μπορεί να λειτουργήσει ως ανεξάρτητη κοινότητα . Να αναπτύξει σχολικό ήθος που να ελέγχει την έκφραση βίας με τη δημιουργία και τη διατήρηση κανόνων για την προστασία όλων από το φαινόμενο της σχολικής βίας.

Προαγωγή από το σχολείο της ενδυνάμωσης της προσωπικότητας και της συνεργασίας, συμμετοχής και καλής επικοινωνίας. Ακόμη, προαγωγή της αυτοεκτίμησης των μαθητών, σεβασμός στη διαφορετικότητα, ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και της αυτονομίας, ψυχική και συναισθηματική υποστήριξη των παιδιών.

Ενδυνάμωση δράσεων για την ανάπτυξη στρατηγικών που να ανταποκρίνονται στις νέες κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες και ανάγκες (υποστηρικτικό περιβάλλον για τα άτομα στην κοινότητα, ενδυνάμωση πολίτη και ενίσχυση αυτονομίας, προσωπικών δεξιοτήτων και αυτοελέγχου, αναμόρφωση υπηρεσιών υγείας).

Οι παρεμβάσεις στους μαθητές είναι σημαντικό να ενισχύουν τη συνοχή της ομάδας των συνομηλίκων, την αλληλεγγύη και την φιλία. (π.χ. ομάδες δραστηριοτήτων, δράσεις με στόχο την ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων). Ακόμη είναι σημαντική η ενίσχυση της συναισθηματικής και κοινωνικής ικανότητας των παιδιών (δημιουργία σχέσεων, διατήρηση της διαφορετικότητας τους αλλά και σεβασμός στην προσωπικότητα και τη διαφορετικότητα των άλλων, ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, θετική αυτοεικόνα). Επιπλέον, η διαχείριση του θυμού και των αρνητικών συναισθημάτων και η έκφραση τους με λειτουργικό τρόπο, είναι ζητούμενο.

Η επικέντρωση στις διαπροσωπικές σχέσεις και την προσωπική ανάπτυξη πρέπει να διαπνέει τη λειτουργία και τους κανόνες του σχολείου εν γένει.

Τέλος, είναι σημαντική η επικοινωνία και συνεργασία του σχολείου με τους γονείς .