Υπάρχει όμως διαφορά μεταξύ του «φυσιολογικού» άγχους , το οποίο ως μηχανισμός εξυπηρετεί την κινητοποίηση του ατόμου για τη διαχείριση μιας απειλητικής για αυτό κατάστασης –άρα ενίοτε είναι χρήσιμο– και του «παθολογικού», χρόνιου άγχους, το οποίο επηρεάζει τη λειτουργικότητα και την υγεία (ψυχική και σωματική).
Στρες είναι η ψυχική κατάσταση που προκύπτει από την αίσθηση μιας απειλής (πραγματικής ή φανταστικής). Όταν υπάρχει ένα στρεσογόνο ερέθισμα το ανθρώπινο σώμα μπαίνει σε μια διαδικασία έκτακτης ανάγκης, στην οποία πρωταρχικό ρόλο παίζει το μυικό σύστημα, καθώς προετοιμάζεται για την αντίδρασης «φυγής ή πάλης». Το κυκλοφορικό και το αναπνευστικό σύστημα δραστηριοποιούνται επίσης, καθώς χρειάζεται αυξημένη παροχή αίματος στους μύες αλλά και οξυγόνου και γλυκόζης. Ταυτόχρονα αναστέλλεται η λειτουργία των συστημάτων που δεν έχουν άμεση σχέση με την κατάσταση (γαστρεντερικό, αναπαραγωγικό).
Το ανθρώπινο σώμα απελευθερώνει ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, οι οποίες σχετίζονται επίσης με την αντίδραση «φυγής ή πάλης» ως απάντηση στον κίνδυνο. Όταν αυτός υποχωρεί, τα συστήματα του οργανισμού επανέρχονται στη φυσιολογική λειτουργία τους.
Όταν το στρες είναι χρόνιο, εκδηλώνεται συχνά με τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων, όπως η κούραση, η αδυναμία συγκέντρωσης, ο χρόνιος πόνος, η ευερεθιστότητα, οι διαταραχές μνήμης , αλλά και ψυχολογικών όπως ανησυχία, φόβος, ευερεθιστότητα κ.ά. Η υπερέκθεση του οργανισμού στην κορτιζόλη και σε άλλες ορμόνες που σχετίζονται με το στρες μπορεί να διαταράξει όλες σχεδόν τις λειτουργίες του. Αυτό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς σωματικών και ψυχολογικών προβλημάτων, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, γαστρεντερικά προβλήματα, καρδιολογικά προβλήματα, υπέρταση, διαταραχές ύπνου, αύξηση σωματικού βάρους κτλ. Η συνεχής παρουσία τέτοιων συμπτωμάτων μπορεί με τη σειρά της να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών, είτε λόγω της διατάραξης της λειτουργίας των συστημάτων του οργανισμού, είτε λόγω της υιοθέτησης ανθυγιεινών συνηθειών, προκειμένου να διαχειριστεί το άτομο το άγχος του. Τέλος, το χρόνιο στρες εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το άτομο ευάλωτο σε διάφορες παθήσεις και δυσχεραίνοντας την ανάρρωση του από αυτές.
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις πιο κοινές διαταραχές ψυχικής υγείας και χαρακτηρίζονται από έντονα, χρόνια συμπτώματα άγχους τα οποία προκαλούν σοβαρές διαταραχές στη διάθεση, στη σκέψη, στη συμπεριφορά καθώς και στις βιολογικές λειτουργίες του ατόμου. Επίσης, τα συμπτώματα άγχους είναι πολύ πιθανόν να περιορίζουν ή και να εμποδίζουν τις κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες του ατόμου.
Οι πιο κοινές αγχώδεις διαταραχές είναι η διαταραχή πανικού, οι φοβίες, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή.
Διαταραχή Πανικού: Η διαταραχή πανικού εμφανίζεται ξαφνικά και απότομα και συνοδεύεται από ένα αίσθημα επικείμενου κινδύνου ή /και καταστροφής. Σωματικά, εκδηλώνονται συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος, ταχυκαρδίες, δύσπνοια, ζάλη, κοιλιακή δυσφορία, τάση λιποθυμίας και το άτομο νιώθει ότι θα πεθάνει ή ότι τρελαίνεται. Βασικό χαρακτηριστικό των κρίσεων πανικού είναι το αίσθημα της απώλειας του ελέγχου.
Η διάρκεια μιας κρίσης μπορεί να είναι από 5 λεπτά έως μισή ώρα και αναφορικά με τη συχνότητα εμφάνισης της , αυτή μπορεί να ποικίλει από άτομο σε άτομο.
Φοβίες : Η φοβία είναι ένας παράλογος και επίμονος φόβος για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, κατάσταση χώρο ή δραστηριότητα και έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή των παραπάνω από το άτομο. Η διαφορά φόβου και φοβίας είναι ότι στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ένα πραγματικό φοβικό ερέθισμα, ενώ στη δεύτερη είναι σε φαντασιακό επίπεδο.Το άτομο δλδ ανησυχεί για κάτι που δε συμβαίνει στην πραγματικότητα, αλλά για κάτι με το οποίο ίσως έρθει αντιμέτωπο σε κάποια μελλοντική στιγμή.
Οι φοβίες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: την κοινωνική φοβία, την αγοραφοβία και τις ειδικές φοβίες.
• Κοινωνική φοβία: Η κοινωνική φοβία χαρακτηρίζεται από τον φόβο ταπείνωσης ή αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε καταστάσεις όπου το άτομο έχει να επιτελέσει κάτι μπροστά σε κόσμο.
• Αγοραφοβία: Το βασικό χαρακτηριστικό της αγοραφοβίας είναι το άγχος του ατόμου να βρεθεί σε χώρους και καταστάσεις από τις οποίες θεωρεί ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής σε περίπτωση που εμφανίσει συμπτώματα πανικού, δεν θα λάβει βοήθεια και θα βρεθεί σε μία κοινωνικά δυσάρεστη κατάσταση. Ως αποτέλεσμα , το άτομο αποφεύγει τις συνθήκες αυτές που πυροδοτούν αυτό το αίσθημα άγχους, για παράδειγμα μέρη όπου υπάρχει πολύς κόσμος.
• Ειδική Φοβία: Το βασικό χαρακτηριστικό των ειδικών φοβιών είναι ο έντονος φόβος για κάποια συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις. Ο φόβος για τις πτήσεις, ο φόβος για τα ύψη και ο φόβος για τους ανοικτούς χώρους είναι μερικές χαρακτηριστικές ειδικές φοβίες.
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες: Η διαταραχή μετατραυματικού στρες αναπτύσσεται σε άτομα τα οποία βίωσαν μια έντονα τραυματική εμπειρία από την οποία προέκυψε ή απειλήθηκε κάποια σοβαρή σωματική βλάβη ή ο θάνατος. Πρόσωπα που έχουν υποστεί βιασμό, κακοποιημένα παιδιά, θύματα πολέμου ή φυσικών καταστροφών μπορούν να εμφανίσουν διαταραχή μετατραυματικού στρές. Τα συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν την αναβίωση του τραύματος –μέσω ονείρων ή επαναλαμβανόμενων αναμνήσεων– ένα συναισθηματικό μούδιασμα και συμπτώματα διέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος όπως ευερεθιστότητα.
• Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Το βασικό χαρακτηριστικό της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι οι επαναλαμβανόμενοι ψυχαναγκασμοί ή /και καταναγκασμοί. Οι ψυχαναγκασμοί είναι επίμονες, ανεπιθύμητες σκέψεις, ιδέες ή εικόνες , οι οποίες είναι «δυστονικές προς το εγώ» δλδ το άτομο τις βιώνει ως «ακατάλληλες» και ως εισβολή και προκαλούν άγχος και δυσφορία.
Συνήθως, οι ψυχαναγκασμοί περιλαμβάνουν το φόβο των μολύνσεων, την αμφιβολία (όπως την ανησυχία για το αν το σίδερο έχει βγει από τη πρίζα) και τις ενοχλητικές σεξουαλικές και θρησκευτικές σκέψεις.
Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση σε έναν ψυχαναγκασμό, προκειμένου να ανακουφίσει το άγχος που βιώνει εξαιτίας τους. Παραδείγματα καταναγκαστικών συμπεριφορών αποτελούν το συνεχές πλύσιμο, ο έλεγχος, η οργάνωση κτλ.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή – Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενη, υπερβολική ανησυχία και άγχος για τα καθημερινά γεγονότα και τις δραστηριότητες της καθημερινότητας. Το άτομο βρίσκεται σε μια διαρκή ανησυχία για γεγονότα και καταστάσεις -που ίσως συμβούν- και όχι για κάτι αντικειμενικά στρεσογόνο. Συχνά συνυπάρχουν και σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι, εύκολη κόπωση, μυική τάση, δυσκολία στον ύπνο κτλ.
Αναφορικά με τη διαχείριση και την θεραπεία των αγχωδών διαταραχών , η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία αποτελούν τους δόκιμους τρόπους επίλυσης τους, μέσω της κατανόησης από το άτομο, των αιτιολογικών παραγόντων που έχουν συμβάλλει στην εμφάνιση και εγκαθίδρυση τους,την εκμάθηση τρόπων διαχείρισης του άγχους αλλά και νέων τρόπων απάντησης στους εκλυτικούς παράγοντες αυτού.
